Graag deel ik weer iets over de inhoud van het 2e boek in de serie van drie van Philip Jenkins: het Christelijke Europa en haar religieuze crisis. Want ik denk dat ook de inhoud van dit boek kan helpen bij het nadenken (de denktank) over de toekomst van de PGA.
Europa verkeert in een religieuze crisis. Het christendom gaat achteruit, en het proces van ontkerstening gaat maar door. Daarentegen lijkt een godsdienst als de Islam alsmaar te groeien. Sommige

mensen zijn wel eens bang dat Europa aan het einde van de 21e eeuw in meerderheid moslim zal zijn en dat christenen tweederangsburger zullen worden met de status van dhimmi. Bij diezelfde angst hoort ook wel het gevoel dat de Christelijke kerk hier verdwijnt en dat het in Europa misschien ophoudt? Philip Jenkins kijkt in zijn boek naar de feiten en beweert dat dat niet zo is. Laten we eens kijken wat hij zegt.

Europa: kerkhof of laboratorium van Christelijk geloof?
Verdwijnt de kerk hier langzamerhand of werkt ze aan vernieuwing? Volgens de statistieken die Jenkins presenteert hebben steeds minder mensen iets met kerk en geloof, en ook het aantal kerken dat moet sluiten neemt hand over hand toe. Het kerkelijke Christendom in Europa lijkt op zijn einde te lopen: 21% van de inwoners van Europa vindt godsdienst erg belangrijk; voor de USA is dat 60% en voor de Moslimwereld in het algemeen is dat 90%. Bovendien moeten de kerken hun boodschap verkondigen aan een generatie die gewend is aan gender gelijkheid, seksuele vrijheid, en de acceptatie van seksuele verschillen. En dat is niet zo eenvoudig! Daar staat tegenover zegt Jenkins dat er nog altijd 351 miljoen christenen in Europa zijn, en dat de 21 eeuw de eeuw van het pelgrimeren is (o.a. Santiago de Compostella, Iona en ook Taizé). Ook zijn er veel vernieuwingsbewegingen binnen de Katholieke kerk, de Charismatische vernieuwing, en zijn Pinkster- en Charismatische kerken in Europa een groeiend fenomeen. Ook is er de Evangelische beweging vanuit de Anglicaanse kerk, de Vineyard kerken, Soul Survivor, New Wine en de Alpha cursus. Als laatste zijn er de vele migrantenkerken met de grootste in bijvoorbeeld Kiev en Londen.

Europa: kalifaat of keuken van de Islam?
Zal de fundamentalistische Islam in Europa steeds meer groeien of kan ook een andere vorm van Islam zich ontwikkelen? Op dit moment wonen er ongeveer 23,8 miljoen moslims in Europa, dat is 4,6%. Jenkins schat dat het percentage in 2025 8% en in 2050 15% zal zijn. Angst voor een Eurabia – een door Moslims gedomineerd Europa – dat sommigen mensen hebben, lijkt daarmee niet zo realistisch, zegt hij. Moslims in Europa staan niet alleen onder invloed van Islamisme (fundamentalistische en politieke Islam), maar ook van Sufisme (de mystieke Islam) en Volksislam (een combinatie met magie, het boze oog). Ook Moslimlanden als Turkije, Marokko en Saudi-Arabië doen hun invloed op moslims hier gelden. Daarnaast ontstaat er een meer officiële Islam, omdat Europese overheden invloed willen hebben op de nieuwe moslimgemeenschappen in hun landen. Zo zijn er nationale moslimraden ontstaan in bijvoorbeeld Engeland, Spanje, en Frankrijk. Bovendien is er in Europa wetenschappelijke onderzoek naar de Islam mogelijk, zijn er zijn moderne moslim intellectuelen, die een meer veelzijdige Europese Islam voorstaan, en is er bijvoorbeeld ook een militant feministische beweging onder moslimvrouwen. De Islam is helemaal niet zo achterlijk en onderdrukkend als sommigen denken, er zijn veel verschillende soorten Moslims net zoals er veel verschillende soorten Christenen zijn.
Is Europa kerkhof of laboratorium van Christelijk geloof? Jenkins wijst op de kracht van vernieuwingsbewegingen binnen het christelijke geloof. En daarbinnen zijn Evangelische, Charismatische en Pinksterkerken en -bewegingen volgens hem de grootste groeiers; hun aantal t.o.v. moslims in Europa is als 2: 1. Daarnaast is het volgens mij nog maar de vraag of het seculier humanisme, het geloof van de meeste mensen in onze post-christelijke samenleving, duurzaam is. De woorden in de boeken van Dirk de Wachter (Vertroostingen, 2022) en Michael Ignatieff (Troost, 2022), haar jongste profeten, staan naast de woorden van eeuwig leven die Jezus spreekt (Joh. 6: 67). Welke woorden zullen door de tijd heen de meest kracht hebben?

Wordt Europa een kalifaat of is het de keuken van de Islam?
Jenkins wijst op de kracht van vernieuwing binnen de Islam. En hij zegt dat alhoewel de Koran harde dingen zegt als het gaat om morele zaken en ongelovigen, Bijbel en Thora soortgelijke passages bevatten én nog ergere! Hij wijst op de hermeneutiek (hoe interpreteer je heilige teksten)? Volgens hem horen vrouwenhaat, homofobie en raciaal en religieus fanatisme net zomin tot de kern van de Islam als tolerantie en democratie horen tot het DNA van het Christendom. Moslims in Europa kunnen de Koran anders gaan lezen net zoals joden en christenen Thora en Bijbel anders zijn gaan lezen door de eeuwen heen.

Ane Mulder

Pay off Protestantse Kerk 2019 RGB links